بررسی و تعیین اولویّت های ساماندهی پایتخت در ایران

مسائل و مشکلات متعدّد تهران به عنوان پایتخت و الگوی شهرسازی ایران، موجب شده تا کنون رویکردهای مختلفی برای ساماندهی این شهر ارائه شود؛ بنابراین هدف از پژوهش جاری، گردآوری، دسته بندی و در نهایت گزینش مناسب ترین راهکارهای ساماندهی پایتخت در ایران است. این راهکارها از طریق مطالعات اسنادی گردآوری و در پنج گروه دسته بندی شدند. به منظور رتبه بندی آنها، از هفت معیار قابلیّت اجرا، سرعت اجرا، حجم اثرگذاری، هزینه های اجرایی کمتر، ملاحظات اقتصادی، سیاسی و امنیّتی و زیست محیطی، تکنیک تحلیل سلسله­مراتبی و خبره­سنجی استفاده شد. بر اساس یافته های پژوهش، معیار قابلیّت اجرا به عنوان پراهمّیّت ترین عامل در ساماندهی پایتخت شناخته شد. همچنین مهم ترین گزینه های ساماندهی به ترتیب اولویّت بدین شرح هستند: ساماندهی درونی شهر تهران، تمرکززدایی، رویکرد سرزمینی، ایجاد و تقویت قطب های رقیب برای تهران و انتقال پایتخت. نتایج حاکی از آن است برخی راهکارها نظیر انتقال پایتخت، اگرچه در تعدادی از کشورهای جهان اجرا شده و همچنین هر از چند گاهی توسّط برخی از افراد در ایران به ویژه سیاستمداران مطرح می شود چندان از نظر خبرگان موجّه نیستند و به عکس، اقداماتی چون ساماندهی وضعیّت موجود شهر تهران و انتقال برخی از کارکردهای آن به سایر مناطق سرزمینی، در اولویّت قرار دارند. همچنین تجارب انتقال پایتخت در اغلب کشورهای دنیا، چندان موفّق نبوده و نتوانسته به مشکلات موجود در پایتخت پیشین پاسخ دهد و حتّی پایتخت جدید نیز مجدّداً با معضلات پایتخت قبلی مواجه شده است؛ بنابراین در این مقاله، پیشنهاد می شود مدیران و سیاست­گذاران کشور، بیش از اینکه به تفکّر انتقال پایتخت دل­مشغولی پیدا کنند و با این تفکّر، مشکلات شهر تهران را مورد غفلت قرار دهند؛ با شناسایی عمیق مسائل شهر تهران، ضمن ساماندهی درونی شهر، نسبت به تعیین کارکردهای اولویّت دار به منظور تمرکززدایی اقدام نمایند.